Przeciętny człowiek może mieć trudność ze zrozumieniem czym dokładnie zajmują się poszczególni specjaliści. Psycholog, psychoterapeuta, terapeuta, psychiatra, coach, trener mentalny… Jest mnóstwo profesji, a tak naprawdę nie wiadomo czym dokładnie się zajmują. Takiej wiedzy nie uczymy się w szkole. Rzadko rozmawiamy o tym w domu. Czasem zdarzają się sytuacje, kiedy ktoś na forach pisze, że jest rozczarowany tym, że nie dostał podczas spotkania z psycholożką recepty na leki. Ktoś inny, że psychiatra tylko przepisuje leki, a w ogóle nie rozmawia o problemach, więc bez sensu do niego chodzić. Wyjaśniam więc czego można oczekiwać od specjalistów od zdrowia psychicznego, by się potem nie rozczarować. Może to być też pomocne, by od razu trafić tam, gdzie uzyska się najlepszą pomoc oszczędzając nerwy, czas i pieniądze.
PSYCHOLOG / PSYCHOLOŻKA
Psycholog to wręcz podstawowa profesja, o której myślimy, kiedy zmagamy się z jakimś psychicznym czy emocjonalnym problemem. Aby móc nazywać się psychologiem, trzeba ukończyć studia na kierunku i otrzymać tytuł magistra psychologii. Studia psychologiczne oferowane są zazwyczaj na uniwersytetach (np. Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego), akademiach (np. Akademia Pedagogiki Specjalnej) i w szkołach wyższych (np. Wyższa Szkoła Menadżerska). Co ciekawe na kierunkach psychologicznych mniej więcej w połowie studiów wybiera się specjalność (nie mylić ze specjalizacją! O czym będzie w następnym punkcie). Specjalności to zawężenie przedmiotów do określonej subdziedziny psychologii, np. psychologia kliniczna, psychologia społeczna, psychologia wychowawcza i rodziny, psychologia zdrowia, psychologia osobowości itd. W praktyce po skończeniu studiów można robić wszystko to, co leży w uprawnieniach psychologa/żki.
Dowiedz się Jak wybrać dobrego psychologa?
Co leży w uprawnieniach psychologa/psycholożki?
Opiszę tylko te związane z bezpośrednim oddziaływaniem na człowieka i zdrowiem psychicznym.
PROWADZENIE KONSULTACJI PSYCHOLOGICZNYCH I PORADNICTWO PSYCHOLOGICZNE.
To rozmowa z osobami na temat ich trudności i wspólne szukanie rozwiązań. Są to oddziaływania krótkoterminowe, skoncentrowane na najważniejszym problemie. Często wymaga pokierowania osoby do innych specjalistów, nie tylko z dziedziny psychologii i psychiatrii, ale np. do ośrodka pomocy społecznej, prawnika, lekarza, pedagoga, ośrodków zajmujących się orzecznictwem. Poradę psychologiczną może również otrzymać osoba trzecia, np. żona chorego na schizofrenię męża, rodzice dziecka z trudnościami z nauką. Celem tego typu oddziaływań jest odpowiedzenie na pytanie „co mam zrobić w tej sytuacji?”. W trakcie takich konsultacji psychologicznych często psycholog wyjaśnia na czym polega dany problem, zaburzenie. Takie spotkania mogą mieć charakter wyjaśniający i edukacyjny.
INTERWENCJA KRYZYSOWA I ROZMOWY WSPIERAJĄCE.
To również krótkoterminowe oddziaływania. Skoncentrowane są one na radzeniu sobie z kryzysem, który dotknął osobę zgłaszającą się po pomoc. Może to być utrata pracy, zerwanie ważnej relacji, śmierć bliskiej osoby, doświadczenie gwałtu, pobicia czy przemocy domowej, przeprowadzka, otrzymanie diagnozy poważnej choroby, wypadek i mierzenie się z niepełnosprawnością, czyli różne sytuacje, które zaburzają nasze dotychczasowe życie. Często psycholog, który ukończył dodatkowo studia podyplomowe (1lub 2-letnie) z interwencji kryzysowej właśnie nazywa się interwentem kryzysowym. Ale tu uwaga, bo interwentami
Diagnoza psychologiczna.
Najczęściej odbywa się w oparciu o testy psychologiczne (zadania do wykonania, kwestionariusze), obserwację zachowania i wywiad. Jest to często potrzebne, kiedy chcemy uzyskać jakieś świadczenia. Może być to korzystne, kiedy chcemy mieć bardziej rzetelną diagnozę poprzez połączenie diagnozy psychiatrycznej (lekarskiej) i psychologicznej. Diagnozę psychologiczną wykonuje się, by leczenie było jak najbardziej dopasowane do danej osoby i jej trudności.
Terapia psychologiczna
Odbywa się w ośrodkach wsparcia, warsztatach terapii zajęciowej, środowiskowych domach samopomocy, mieszkaniach chronionych, dziennych oddziałach psychiatrycznych i oddziałach rehabilitacji psychiatrycznej. Są to oddziaływania środowiskowe, skierowane zazwyczaj do osób przewlekle chorujących psychicznie, z niepełnosprawnością intelektualną, zaburzeniami rozwojowymi (np. Zespół Downa, spektrum autyzmu). Osoby te potrzebują wsparcia w odzyskaniu lub zbudowaniu optymalnego codziennego funkcjonowania, np. samodzielnym mieszkaniu, znalezieniu pracy, nawiązywaniu przyjaźni i relacji romantycznych, radzeniu sobie z chorobą i niepełnosprawnością.
Warsztaty psychologiczne i socjoterapia.
Zazwyczaj skierowane są do grupy kilkunastu osób. Mają na celu wypracowanie jakichś umiejętności np. komunikacja, radzenie sobie ze stresem, asertywność.
Co warte podkreślenia: pójście do psychologa nie zawsze oznacza, że ma się chorobę psychiczną. Nie jest też tak, że psycholog od razu wyśle nas do szpitala psychiatrycznego. Do psychologa równie dobrze można chodzić po diagnozę mocnych stron. Może pomóc określić swoje predyspozycje zawodowe i wybrać szkołę lub pracę, kiedy czujemy się w tym zagubieni. Możemy pójść porozmawiać, kiedy stoimy przed trudną decyzją, np. przeprowadzką, przed ślubem. Kiedy potrzebujemy wsparcia w aktualnej sytuacji, np. w ciąży, po rozstaniu z chłopakiem/dziewczyną, kłótni z domownikami. Te sytuacje nie oznaczają od razu, że chorujemy. Jeśli się sobą nie zaopiekujemy w odpowiednim momencie, mogą sprzyjać rozwinięciu się zaburzeń psychicznych, najczęściej lękowych, psychosomatycznych, depresji czy tendencji autoagresywnych lub samobójczych. Więc nie warto czekać i zagryzać zęby.
PSYCHOLOG KLINICZNY
Nazwać się psychologiem klinicznym może oficjalnie tylko osoba, która oprócz jednolitych studiów magisterskich ukończyła także czteroletnią podyplomową specjalizację i odbyła wymagany staż. W psychologii mamy następujące specjalizacje:
- Psychologia kliniczna zaburzeń psychicznych
- Psychologia kliniczna chorób somatycznych
- Neuropsychologia kliniczna
- Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży
Co w praktyce robi taki specjalista_ka?
Pracuje w szpitalu, nie tylko psychiatrycznym, ale także somatycznym (czyli „zwykłym” szpitalu np. na onkologii, kardiologii, pediatrii, neurologii, ginekologii). Wspiera pacjentów w leczeniu i radzeniu sobie ze zmianami wymuszonymi przez chorobę, diagnozuje trudności psychiczne. Konsultuje pacjentów w gabinecie psychologicznym – może robić szczegółową diagnostykę zaburzeń psychicznych, funkcjonowania emocjonalnego i poznawczego.
PSYCHOTERAPEUTA / PSYCHOTERAPEUTKA
Psychoterapeutą może zostać psycholog (ale też lekarz, pedagog i pokrewni specjaliści), który ukończył czteroletnią lub pięcioletnią szkołę psychoterapii. Psychoterapię prowadzą także osoby, które są w trakcie takiego kursu specjalistycznego. Jest to dozwolone a nawet konieczne. Od 2. roku szkolenia wymagana jest praktyka – prowadzenie procesu psychoterapeutycznego, która jest poddawana analizie (tzw. superwizja).
Pierwsze spotkanie z psychoterapeutą/ką to zazwyczaj ogólna konsultacja, która ma na celu rozeznać się w problemie klienta. Więcej o tym pisałam tu: Pierwsze spotkanie z psychologiem, czego się spodziewać?
Zwracajcie uwagę na to czy osoba, do której idziecie pisze o sobie „psycholog, psychoterapeuta” czy „psycholog, terapeuta”. Słowa „psychoterapeuta” i „terapeuta” nie są tożsame. Terapeutami są nazywani psychologowie, którzy pracują w ośrodkach rehabilitacyjnych. Prowadzą tam np. wczesne wspomaganie rozwoju dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu czy zaburzeniami słuchu. Terapeuci pracują też w ośrodkach wsparcia środowiskowego (które opisałam wyżej, np. warsztaty terapii zajęciowej). Moim zdaniem wprowadza to niepotrzebnie zamieszanie, bo wystarczy, że mówi się o nich „psycholog/psycholożka”. Oczywiście są tam też kwalifikowani terapeuci, np. terapeuci zajęciowi, terapeuci integracji sensorycznej. Nie muszą być psychologami, a np. pedagogami, fizjoterapeutami.
Zanim udasz się do psychoterapeuty, przeczytaj wpis Jak sprawdzić psychoterapeutę?
Więc podsumowując: jeśli macie długo utrzymujące się trudności emocjonalne/psychiczne idźcie do psychoterapeuty.
PSYCHIATRA / PSYCHIATRKA
Psychiatra to osoba, która ukończyła 6-letnie studia medyczne na kierunku lekarskim. Potem odbyła 13-miesięczny staż na różnych oddziałach, a następnie specjalizację z zakresu psychiatrii + staż na psychiatrii. Zdarza się (wcale nie tak rzadko), że psychiatra/ka kończy również szkołę psychoterapii i wtedy jest także psychoterapeutą/ką. Psychiatrzy pracują w szpitalach/oddziałach psychiatrycznych, poradniach zdrowia psychicznego lub prywatnych klinikach. Psychiatra z uwagi na medyczne wykształcenie i lekarskie uprawnienia do:
- wypisania recepty na leki, określania formy, dawki i częstotliwości przyjmowania leków
- wypisania zwolnienia lekarskiego
- wypisania skierowania do szpitala
- wypisania skierowania do poradni zdrowia psychicznego, na psychoterapię czy do innych specjalistów
Skąd mam wiedzieć czy jest to psycholog, psycholog kliniczny, psychoterapeuta, terapeuta, psychiatra?
Pierwszy krok to najczęściej sprawdzenie opisu specjalisty na stronie internetowej gabinetu, przychodni lub na profilu znanylekarz.pl czy Therapify. Tam otrzymamy wstępne informacje np. czy mamy do czynienia z magistrem psychologii czy lekarzem medycyny, czy osoba ta ukończyła kształcenie podyplomowe, jakie i gdzie.
Kolejny, bardzo ważny krok to zweryfikowanie tego czy osoba posiada odpowiednie dokumenty potwierdzające jej kompetencje. Pamiętajcie, że macie prawo zapytać na pierwszym, albo każdym kolejnym spotkaniu o ukończone szkoły. Możecie poprosić o okazanie dyplomu ukończenia uczelni wyższej a także certyfikatu potwierdzającego ukończenie szkoły psychoterapii albo zaświadczenia o rozpoczętym szkoleniu. Moja psychoterapeutka przyjmuje pacjentów od około 20lat i tylko raz zdarzyło jej się, że ktoś zapytał ją o to jakie szkoły skończyła. Gdy zaproponowała, że pokaże kopie swoich dyplomów, pan się zmieszał, gdyż bał się, że terapeutka poczuła się jego pytaniem dotknięta. Sprawdzanie specjalisty, do którego się udajecie jest ważne dla Waszego bezpieczeństwa. Zdarzają się osoby, które prowadzą gabinet nie mając nawet ukończonych studiów psychologicznych a nazywają się psychologami.
Do kogo mam pójść z moimi problemami?
Zacznijmy od tego, że niezależnie do kogo pójdziesz – dobrze, że w ogóle podjąłeś/podjęłaś decyzję, by po tą pomoc się udać. Jak pójdziesz do psycholożki to ona będzie wiedziała gdzie Cię w razie czego pokierować na inne oddziaływania. Tak samo gdy udasz się do dobrego lekarza/ki psychiatry.
A przechodząc do odpowiedzi na pytanie to sprawa ma się następująco:
- Jeśli w Twoim życiu przydarzyło się coś bardzo trudnego. Czujesz, że nie możesz sobie samodzielnie poradzić albo jesteś w takiej sytuacji, kiedy nie wiesz co dalej. Potrzebujesz informacji jak pomóc sobie albo bliskim. Udaj się do psychologa (najczęściej ma więcej wolnych terminów niż psychoterapeuta).
- Jeśli Twoje problemy ciągną się od bardzo długiego czasu. Ciągle wpadasz w swoim życiu w takie same trudne sytuacje, np. każdy związek kończy się w podobny sposób. Czujesz, że potrzebujesz przepracować wiele spraw w swoim życiu. Męczą Cię objawy psychiczne, np. lęk, podejrzewasz, że to może być depresja. Udaj się do psychoterapeuty.
- Jeśli odczuwasz wiele dolegliwości zdrowotnych np. różnego rodzaju bóle, które nie są spowodowane żadnymi chorobami (wyniki badań są prawidłowe a Ty nadal cierpisz). Jeśli masz trudności ze snem, zmniejszony/zwiększony apetyt od dłuższego czasu co ma konsekwencje dla Twojej masy ciała. Często odczuwasz lęk lub niepokój. Nie masz siły by zmierzyć się ze swoimi obowiązkami. Wszystko stało Ci się obojętne. Masz wrażenie, że inni Cię obserwują, prześladują. Nie masz ochoty wychodzić z domu. Czujesz się kompletnie odrealniony, zagubiony. Masz natłok myśli, z którymi sobie nie radzisz, szczególnie jeśli są one niepoparte rzeczywistością, bierzesz wszystko do siebie, np. spojrzenia innych osób. Często płaczesz, dużo śpisz albo ciągle leżysz w łóżku i łapiesz „zawiechy”. Przestałaś się myć i dbać o siebie. To są objawy, które wskazują, że konieczna będzie wizyta u psychiatry/ki.
Garść praktycznych informacji dla pacjenta/klienta
LEPIEJ NA NFZ CZY PRYWATNIE?
Jest to jedno z najczęściej zadawanych przez Was pytań. Sama korzystałam na początku z usług poradni zdrowia psychicznego na NFZ (zarówno ze spotkań z psychiatrkami jak i z psycholożką). Potem leczyłam się prywatnie. Nie chcę tutaj demonizować, ani przyczyniać się do rozprzestrzeniania się poglądu, że jak nie zapłacisz to nie będziesz mieć dobrej opieki… ale w większości przypadków tak niestety jest. Głównie przez strasznie długie kolejki sięgające nawet lat. Czemu tak jest? Bo specjalistów w ogólnodostępnej opiece zdrowia jest po prostu za mało. I nie chodzi o to, że nie ma komu pracować, tylko, że NFZ podpisuje za mało umów (psychiatria jest bardzo słabo finansowana). W poradniach jest za mało miejsc pracy, a niskie pensje dla psychologów nie zachęcają by tam długo pozostawać.
Podejście do pacjenta w prywatnych klinikach też jest zupełnie inne – lepsze. Zazwyczaj dzieje się tak, że po prostu kliniki między sobą konkurują w jakości usług i w ich interesie jest, by zatrudniać jak najlepszych specjalistów i ich szkolić. Oczywiście zarówno na NFZ jak i prywatnie możecie trafić na różnych specjalistów, zarówno profesjonalnych i empatycznych, jak i niekompetentnych i oschłych.
Rekomenduję jednak leczyć się prywatnie (jeśli możecie sobie na to pozwolić finansowo) ze względu przede wszystkim na to, że otrzymacie o wiele szybciej odpowiednią pomoc.
JAK DŁUGIE SĄ KOLEJKI DO PSYCHOLOGA I PSYCHIATRY?
Piszę o długich kolejkach, a ile to oznacza w praktyce? Myślę, że wygląda to tak samo jak w przypadku każdego innego specjalisty na NFZ, czyli od kilku miesięcy nawet do 2 lat. Najgorzej jest w przypadku psychiatrii dziecięcej, gdyż w całej Polsce jest zaledwie około 400 psychiatrów dziecięcych. W mniejszych miejscowościach nie ma ich w ogóle. Nawet zakładając optymistyczny scenariusz, że najbliższy termin do psychiatry jest za jakieś 2 miesiące, to w przypadku osób w głębokim kryzysie psychicznym, z depresją z tendencjami samobójczymi, to taki czas oczekiwania może być zdecydowanie zbyt długi.
W mniejszych miastach, gdzie jest o wiele mniej ludzi i mniejsza świadomość społeczna żeby swoje zdrowie psychiczne chronić, jest wbrew pozorom podobnie, bo przychodni jest tam po prostu mniej. Ja 6 lat temu kiedy próbowałam się dostać mając już założoną kartę w poradni czekałam 1,5 miesiąca. Prywatnie do naprawdę dobrego lekarza możecie się dostać nawet następnego dnia.
CZY TRZEBA SKIEROWANIE DO PSYCHOLOGA I PSYCHIATRY
To może się wydawać mało intuicyjne, ale do psychiatry (poradnia zdrowia psychicznego) nie jest konieczne skierowanie, ale do psychologa/psychoterapeuty już tak, mimo że nie są to zawody medyczne. Skierowanie takie może wystawić psychiatra albo lekarz rodzinny.
ILE KOSZTUJE WIZYTA U PSYCHOLOGA, PSYCHOTERAPEUTY, PSYCHIATRY?
Koszt wizyty u psychiatry/ki (30-60min) w Warszawie to zazwyczaj 200-350zł. Natomiast konsultacja psychologiczna (40-60min) waha się w granicach 180-200zł. Sesja psychoterapeutyczna (50-60min) kosztuje 180-250zł w zależności od doświadczenia i wykształcenia terapeuty. Lekarze psychiatrzy z dodatkowymi uprawnieniami w psychoterapii albo profesorzy psychologii wyceniają swoje usługi na więcej, zazwyczaj 300-350zł za 50-60min.
Mam takie spostrzeżenie, że ceny są przeróżne, dlatego da się wybrać coś na swoją kieszeń. Można np. rozważyć specjalistę z mniejszego miasta gdzie jest taniej i zapytać o możliwość konsultacji online.
JAK CZĘSTO CHODZIĆ DO PSYCHOLOGA, PSYCHOTERAPEUTY, PSYCHIATRY?
Kiedy przychodzimy do psychiatry na pierwsze spotkanie najczęściej wychodzimy z receptą lub/i skierowaniem do psychoterapeuty. Wykupujemy leki, zapisujemy się na spotkanie z psychologiem/psychoterapeutą, i co dalej? Lekarze różnie podchodzą do tego tematu, bo pierwsza moja lekarka w ogóle nie poinformowała mnie o tym, że mam jeszcze kiedyś do niej przyjść. Kolejna powiedziała, że mam przyjść jakbym się poczuła gorzej. A następna kazała mi przyjść po miesiącu na kontrolę, a potem jak będą kończyć mi się leki, albo kiedy poczuję, że potrzebuję zmienić dawkę. I to ostatnie podejście ma największy sens i najskuteczniejsze rezultaty w leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych. Leczenie chorób jest skomplikowane i czasochłonne, dlatego potrzeba często co najmniej kilku spotkań. Trzeba więc liczyć jakieś minimum pół roku leczenia (przy szybkim uzyskaniu remisji objawów), przy wizytach nie częstszych niż raz w miesiącu (na początku, potem nawet co 3-4miesiące).
Jeśli chodzi o to jak często spotykamy się z psychologiem, to zależy od naszych potrzeb. Najczęściej optymalnie jest to raz w tygodniu, potem co dwa tygodnie. O krótkoterminowych oddziaływaniach “książkowo” mówimy kiedy trwają one 6-12 spotkań. Niektórzy poczują się lepiej już po pierwszym spotkaniu i nie będą czuć potrzeby, by przychodzić więcej. To znaczy, że dostali to czego potrzebowali, np. odgadanie się, nowe spojrzenie na sytuację, wyjaśnienie mechanizmów psychologicznych i uspokojenie, że nie ma powodów do niepokoju. To ile czasu potrzebuje pacjent/klient by osiągnąć korzyści to bardzo indywidualna kwestia.
W przypadku psychoterapii spotkania najczęściej odbywają się raz w tygodniu przez okres kilku miesięcy a nawet lat jeśli mamy do czynienia z większą ilością trudności do przepracowania. W przypadku jednego nurtu psychoterapii – psychodynamicznej spotkania są częstsze, dwa razy w tygodniu.
PODSUMOWANIE GRAFICZNE (do pobrania)
…
Mam nadzieję, że udało mi się wyjaśnić dość treściwie na czym polegają najważniejsze różnice między profesjami zajmującymi się zdrowiem psychicznym człowieka. Jest to dość zawiłe jeśliby się mocno w to zagłębiać, ale takie podstawowe informacje jak w dołączonej grafice w zupełności wystarczą, by być świadomym odbiorcą usług psychologów, psychoterapeutów i psychiatrów. Gdyby jakaś jeszcze kwestia Cię nurtowała, napisz proszę o tym w komentarzu. Pamiętaj, że nie ma głupich pytań i normalnym jest, że możesz czegoś nie wiedzieć 😉
Zadbaj o swoje zdrowie.
Julia.
Jestem psycholożką. Ukończyłam 5-letnie studia magisterskie na kierunku psychologia. W związku z tym mogę prowadzić konsultacje psychologiczne, a w ich ramach wspierać klientów emocjonalnie, pomagać w znalezieniu rozwiązania dla ich trudności, motywować do zmian i ułatwiać adaptację do zmieniających się warunków życia.
Jeśli chcesz skorzystać z takiej pomocy sprawdź zakładkę:
Z praktycznego punktu widzenia, dla pacjenta różnica jest przede wszystkim taka jak napisano tutaj: https://www.zdrowykregoslup.pl/kim-jest-psychoterapeuta-i-z-kim-mozna-go-pomylic/, czyli psychiatra ma uprawnienia żeby przepisać leki a psycholog nie. Psycholog poza tym leczy inne przypadki, bardziej w zasadzie pomaga niż leczy, natomiast psychiatra leczy cięższe przypadki wymagające specjalistycznego podejścia i wykształcenia.
Tak, uprawnienia do przepisywania leków to główna różnica między psychiatrą a psychologiem/psychoterapeutą. Co do “cięższych przypadków” to nie do końca jest tak, że nimi zajmuje się tylko psychiatra. Lekarz głównie odpowiada za diagnozę medyczną, ustawienie leków i ewentualne skierowanie do oddziaływań psychologicznych/psychoterapeutycznych. Psycholog też zajmuje się “ciężkimi” przypadkami, ale to już zależy co się rozumie przez pojęcie “ciężki przypadek” – na przykład psycholodzy pracują z osobami w psychozie, manii, depresji, a psychoterapeuci z zaburzeniami osobowości, więc z tymi samymi “przypadkami” co lekarze. Psychologia, szczególnie specjalizacja kliniczna i psychoterapeutyczna, również wiąże się ze specjalistycznym podejściem i wykształceniem 😉
Dziekujemy za bardzo przystepne wyjasnienia
Cieszę się, że tekst jest pomocny. Dziękuję za komentarz i pozdrawiam serdecznie 🙂